پای دیابتی

آیا می دانستید در هر ٣۰ ثانیه یک عضو دیابتی در جهان قطع می گردد در حالیکه با خواندن مطالب آموزشی زیر تا ۸۰ در صد می توان از این اتفاق ناگوار جلوگیری کرد؟!

images

در هر 30 ثانیه یک پا در دنیا به علت دیابت قطع می شود
دیابت بیماری متابولیکی است که در اثر اختلال عملکرد و ترشح انسولین ایجاد می شود و در صورت کنترل نشدن فرد دچار زخم پای دیابتی می شود که اثر چشمگیری در وضعیت سلامت فرد دارد.

انسولین هورمونی است که در متابولیسم قند گلوکز موجود در مواد غذایی نقش مهمی دارد. در افراد مبتلا به دیابت ، تولید انسولین بدن کاهش یافته و یا متوقف می شود (دیابت نوع ١) و یا بافت های بدن نسبت به اثر انسولین واکنش نشان نمی دهند (دیابت نوع ٢). در هر دو مورد، قند (گلوکز) خون افزایش می یابد و به بافت ها و ارگان های بدن آسیب می رسد .
این بیماری 6 درصد جمعیت دنیا را تحت تأثیر قرار داده و تعداد بیماران آن تا سال 2025 به 300 میلیون نفر خواهد رسید. زخم پا در 15 درصد بیماران دیابتی در طول عمرشان رخ می دهد. در ایران حدود 2 میلیون و 500 هزار نفر به دیابت مبتلا هستند و 15 تا 20 درصد این بیماران به دلیل ابتلا به زخم پای دیابتی به قطع عضو نیاز پیدا می کنند در حالی که 50 درصد این زخم ها هم از طریق کنترل قند خون و همچنین بهبود توزیع وزن کف پا (استفاده از کفش و کفی مخصوص دیابتی بعد از آنالیز اسکن کف پا) قابل پیشگیری هستند.

عوارض بیماری دیابت به دو دسته عوارض عروق ریز و عروق بزرگ تقسیم می شود. عوارض دیابت عروق ریز شامل درگیری شبکیه چشم، درگیری کلیه و درگیری اعصاب محیطی و عوارض عروق بزرگ شامل سکته قلبی، سکته مغزی و درگیری عروق محیطی خواهد بود.

زخم پای دیابتی یک عارضه هزینه بر و ناتوان کننده است. بهبود زخم پای دیابتی حتی در موارد ترمیم پذیر نیز به تدریج و طی 2 تا 5 ماه به طول می انجامد و نیاز به مراقبت ویژه دارد.

بر اساس مطالعه ای که در سال 1996 انجام گرفته است، هزینه مراقبت به ازای هر بیمار زخم پای دیابتی 2 هزار و 482 دلار و به ازای هر مورد قطع عضو 8 هزار و 954 دلار محاسبه شده است.

برای درمان زخم پای دیابتی روش های متداولی از جمله کنترل عفونت، دبریدمان آنزیمی و مکانیکی و جراحی، کاهش فشار وارد به پا و درمان زخم استفاده می شود تا ضمن حفظ پا از صدمه به بهبود زخم نیز کمک شود.

افراد در معرض خطــر ابتـلا به پایِ دیابتی

اگر قند خون فرد دیابتی از حد مجاز (محدوده هدف) بالاتر باشد، به مرور زمان و طی سالیان نه چندان طولانی (حداقل بعد از 10 سال) عوارضی در رگها و رشته های عصبی اندام تحتانی وی پدید می آیند که منجر به بروز شرایطی بنام پای دیابتی می گردند. گرفتگی و تنگی شریانها و وریدهای اندام تحتانی باعث ایسکمی و هیپوکسی (کم خونی و کم اکسیژنی) در بافتها شده که این مسئله زمینه ساز ایجاد پای دیابتی و زخم در پاها میگردد، که این مشکل با کشیدن سیگار بشدت می تواند تسریع گردد. از طرف دیگر قند خون کنترل نشده زمینه بروز نوروپاتی (آسیب به رشته های عصبی) را در فرد فراهم می آورد، که از علائم آن سردی و یخ کردن پاها، سوزن سوزن شدن آنها، دردهای شبانه، سوزش پاها، اشکال در درک گرما و سرمای محیط خواهدبود. از آنجائیکه بدین ترتیب مکانیسم های محافظتی پاها (حس درد، حرارت و فشار) دچار اختلال می شوند و از طرفی به علت عدم درک حس عمقی، وزن فرد به طور نامتناسب همواره فشار مضاعفی به بخش خاصی از پا(معمولا انگشت شست) وارد می کند، بیمار بتدریج شاهد تغییر شکل استخوانها و مفاصل پاها شده و مجموعه این عوامل ریسک قطع عضو را در فرد افزایش می دهند.

از این رو پزشکان متخصص مرکز جامع توانبخشی امید با کمک کارشناسان ارشد ارتوپدی فنی اقدام به تاسیس کلینیک تخصصی پای دیابتی با رویکرد پیشگیری، کنترل و درمان زخم پای دیابتی و با بهره گیری از ارزیابی های بیومکانیکال کامپیوتری، نموده اند.


اسکن کف پای بیماران و آنالیز داده های اسکنر کف پا برای تعیین نقاط پر فشار و مستعد زخم پای دیابتی و در پایان مداخله درمانی برای پیشگیری و کنترل زخم پای دیابتی،بصورت طراحی و ساخت کفش، کفی و جوراب دیابتی با توجه به محل زخم یا نقطه ی پر فشار، یکی از خدمات موفق این کلینیک در این مدت بوده است که موجب رضایت و بهبودی چشمگیر زخم در بیماران دیابتی مراجعه کننده به این مرکز شده است.

اصلاح الگوی وزن اندازی و راه رفتن با پای دیابتی خدمت دیگری است که متخصصین حرکت اصلاحی در این کلینیک تخصصی پای دیابتی، با آموزش و تمرینات اختصاصی حرکت اصلاحی به بیماران، به پیشگیری و کنترل زخم پای دیابتی، می پردازند

تشخیص پای دیابتی

مراقبت از پای دیابتی

 
دیابت به طور کلی باعث بروز آسیب به عروق بدن میشود.از جمله این آسیب ها آسیب به عروق ریز تغذیه کننده رشته های عصبی میباشد که باعث بروز اختلال حسی به خصوص در انتهای اندام ها(انگشتان دست و پا) میشود.

ازنظر درمعرض خطر بودن بیماران دیابتی را به گروههای مختلفی تقسیم می‌کنیم:

 

1- گروهی که در معرض خطر نیستند. این افراد بیماری دیابت ( و یا سایر انواع بیماریهایی که می‌توانند سبب کاهش حس در پا شوند) دارند ولی حس محافظتی در پا از بین نرفته است. این افراد باید توسط پزشک ویزیت شوند و پزشک حس پاهای آنها را معاینه نماید. آموزش بیمار بر کنترل دیابت، ‌توقف سیگار‌کشیدن و تهیه کفش مناسب متمرکز می‌شود.

 

2- گروهی که در معرض خطر کمی‌هستند. در این افراد حس محافظتی پاها از دست نرفته است ولی هنوز زخمی‌در پاها ندارند. اینها هر 6 ماه یکبار باید توسط پزشک ویزیت شوند. آموزش به بیمار جهت مشاهده روزانه پاها، مراقبت از پاها و پوشیدن تدریجی کفش نو، معاینه کفش از نظر مناسب بودن، از اهمیت زیادی برخوردار است. یک کفی ظریف جهت محافظت کف پا ممکن است توصیه شود.

 

3- گروهی که در معرض خطر متوسط هستند. در این افراد حس محافظتی از دست رفته است. بعلاوه دفورمیتی (تغییر شکل دادن پا) و یا محدودیت تحرک در مفاصل پا وجود دارد که آنها را در معرض خطر بالاتر تخریب بافتی در اثر تحمل وزن قرار می‌دهد. اینها هر سه ماه یکبار باید توسط پزشک معاینه شوند. این افراد باید از کفشهای طبی که با دفورمیتی پای آنها تطبیق داده شده است و نیز اتاقک کفش فضای کافی برای انگشتان داشته باشد، استفاده نمایند. ورزش‌های خاص جهت ایجاد تحرک در مفاصل پا مهم است.

 

4- گروهی که در معرض خطر شدید هستند: این افراد حس محافظتی در پا ندارند. سابقه زخم قبلی در پا دارند و در بیشترین خطر عود زخم هستند. این افراد هر 1 تا 2 ماه باید به کلینیک پای دیابتی مراجعه نمایند تا مطمئن شویم که زخم در حال تشکیل نیست. بیمار باید در تمام اوقات به پوشیدن کفش مناسب ادامه دهد. برنامه‌درمانی جامع توسط کلینیک چند تخصصی پای دیابتی جهت این افراد ضروری است.

 

برای آن دسته از بیمارانی که دچار زخم پای دیابتی شده اند.آب درمانی در مخزنهای خاص که آب آن حرارت 98 تا 97 درجه فارانهایت دارد به مدت 10 ـ 15 دقیقه جهت تمیز کردن مکانیکی زخم بکار می‌رود. ( در مراکز درمانی). مهمترین مسئله ممانعت از عود زخم می‌باشد. زیرا شانس عود حدود 32 ـ 19 درصد است. علل شایع عود زخم عبارتند از : استفاده نکردن از پوشش مناسب پا(مثل کفش مناسب)، ‌وجود دفورمیتی در پا، عفونت استخوان و کاهش حس شدید در پا.

 

بخش مراقبت های پای دیابتی در کلینیک توانبخشی امید علاوه بر مشاوره ، آموزش و ارائه راهکارهای مستمر نگهداری از پای دیابتی، اقلام مورد نیاز این بیماران همچون کفی طبی ،کفش طبی و....را نیز تامین می کند.

 

 

تشخیص پای دیابتی

 

تشخیص پای دیابتی

جهت تشخیص اختلالات عصبی پا پزشک دیابت شما با یک معاینه ساده می تواند پی به این مسئله ببرد.

دیاپازون مدرج، مونوفیلامنت استاندارد 10 گرمی، تیپ ترم و یک سوزن مخصوص به پزشک کمک می کند تا معلوم کند آیا حس ارتعاش، فشار، دما و درد اختلال دارد یا خیر. به محض اینکه کوچکترین اختلالی در سلامتی پاهای شما ایجاد شده باشد می توانید با بکارگیری روش های پیشگیرانه، حفظ سلامتی پاهایتان را تا حد زیادی تضمین کنید.

جهت تشخیص ایسکمی و گرفتگی عروق نیز پزشک دیابت شما می تواند شاخص فشار مچ پا – بازویی (ABP Index) را اندازه گیری نموده، درصورت لزوم از روش های گرانتر و دقیق تری مثل سونوگرافی رنگی داپلر عروق استفاده کند.

جهت تشخیص نوروپاتی محیطی (درگیری اعصاب محیطی)، از بررسی های الکترودیاگنوز (نوار عصب) استفاده می شود که این ارزیابی در کلینیک تخصصی پای دیابتی توسط پزشکان متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مرکز جامع توانبخشی امید و با دقت و مهارت و با استفاده از دستگاههای الکترودیاگنوزیس حساس، همه روزه انجام می گیرد.

تمام افراد دیابتی نوع 2 می بایست سالانه تحت معاینه کامل پاها قرار بگیرند و درصورتی که دچار پای دیابتی باشند، درهر بار ویزیت نیز لازم است از نظر سلامت پاها مجددا" معاینه شوند.

 

 مراقبت از پای دیابتی

diabetes-foot-care

    شستشوی روزانه پاها با آب ولرم و صابون (درصورت لزوم و جهت احتیاط بهتر است فرد دیگری هم دمای آب را کنترل نماید) و خشک کردن آن ها با یک حوله سفید بخصوص لای انگشتان.
    بررسی روزانه لای انگشتان پا و جستجوی ترک و زخم دربین آنها.
    بررسی روزانه از کف پاها و درصورت لزوم استفاده از یک آینه جهت بهتر دیدن.
    چرب کردن مکرر کف و روی پاها و نواحی خشک به جز لای انگشتان با استفاده از پماد مخصوص، سپس، پاک کردن تدریجی ترک خوردگی ها و خشکی ها با استفاده از یک سنگ پای طبی.
    کوتاه نمودن ناخن پاها با سوهان. لازم به تذکر است درصورت استفاده از ناخن گیر هرگز گوشه های ناخن را بیش از اندازه کوتاه نکنید. این کار می تواند منجر به فرورفتن تدریجی ناخن در گوشت بشود.
    هر روز جوراب تمیز بپوشید. از جوراب های خیلی گشاد و یا خیلی تنگ استفاده نکنید و از پوشیدن جوراب با کش تنگ خودداری کنید.همچنین می توانید جوراب مخصوص پای دیابتی را از کلینیک تخصصی پای دیابتی مرکز جامع امید،تهیه کنید.
    کفش های جلو عقب بسته را به شرطی که از ارتفاع مناسب برخوردار باشند بپوشید. از پوشیدن دمپایی و صندل طبی در بیرون از منزل اجتناب کنید. همچنین با مراجعه به کلینیک تخصصی پای دیابتی مرکز جامع امید و اسکن کف پا در این مرکز و شناسایی نقاط پر فشار مستعد زخم، می توانید کفش طبی مورد علاقه خود را انتخاب نمایید تا با توجه به آنالیز اسکن، کارشناسان ارشد ارتوپدی فنی این مرکز ،کفش و کفی مناسب جهت پیشگیری و کنترل زخم پای دیابتی شما را طراحی و در اختیار شما بگذارند.
    فراموش نکنید که قبل از پوشیدن کفش همواره داخل آن را از نظر وجود برآمدگی، اجسام خارجی و شئ تیز و آزار دهنده بررسی کنید.
    در منزل هرگز با پای برهنه راه نروید.
    قبل از ورود به حمام آب آنرا از نظر داغی بررسی کنید درصورت لزوم از فرد مطمئن دیگری جهت کنترل دمای آب کمک بگیرید.
    جهت خرید کفش نو عصرها اقدام کنید. به یاد داشته باشید پاهای شما درساعات بعدازظهر کمی متورم میشوند بطوریکه احتمال دارد کفشی را که صبح خریده اید، در ساعات عصر کمی تنگ بنظر برسد.
    موقع خرید کفش جدید حتما" هر دو پا را در حالت ایستاده امتحان کنید.
    همواره کفش نو را چند ساعت در روز و در منزل به پا کنید، پس از اینکه قالب پاهایتان را پیدا کرد و مطمئن شدید باعث تاول و زخم در پاهایتان نمی شود، با آن به بیرون بروید.
    از آویزان کردن پاها به مدت طولانی پرهیز کنید. مثلا"حین سوار شدن به اتومبیل، هواپیما، قطار و ... سعی کنید درهر ساعت بمدت 10 دقیقه قدم بزنید و یا با حرکات انقباضی، عضلات ساق هایتان را حرکت دهید.
    هرگز با تیغ یا چاقو به جان پینه ها یا برآمدگی های پوستی روی پاهایتان نیفتید.
    هرگونه خراشیدگی یا زخم در پوست را به پزشکتان گزارش دهید.
    هرگز پاهای سردتان را مستقیما" جلوی بخاری و وسایل گرم کننده قرار ندهید ( این حس سرما ناشی از نوروپاتی یا ایسکمی است و نه سرمای هوا ). بهترین اقدام برای گرم شدن پاهایتان پوشیدن جوراب گرم است.
    همواره کفش خود را فقط با یک جفت جوراب به پا کنید. از پوشیدن بیش از یک جفت جوراب اجتناب کنید. این کار می تواند باعث ایجاد تاول در پای شما بشود.

نحوه مراقبت از بریس

چگونه مراقب پوست خود و بریس باشیم؟

مراقبت صحیح از بریس به راحتی شما و ادامه بدون وقفه برنامه درمانی کمک می کند.

به دلیل اینکه در هنگام پوشیدن بریس باید آن را تا حد امکان محکم بست، مراقبت صحیح از پوست و بریس بسیار اهمیت پیدا می کند، در غیراین صورت تعمیرات غیرضروری بریس و مشکلات پوستی برنامه درمانی شما را با وقفه روبرو خواهد کرد که در نتیجه عملکرد خوب بریس شما را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

برای حفظ اجزای بریس خود خوب است:

• هر روز و هر روز، هر روز بریس خود را با آب و صابون رقیق به صورت دستی بشویید و اجازه دهید که در معرض هوا خشک شود.
• یکبار در هفته بریس خود را با الکل تمیز و خشک کنید.
• اجزای بریس خود را به صورت منظم چک کنید. هرگاه علائم اولیه پوسیدگی را مشاهده کردید که فکر می کنید عملکرد بریس شما را متاثر خواهد کرد حتماً پزشک خود را در جریان بگذارید.
• همیشه یک زیرپوش یا تی شرت 100% کتان زیر بریس خود بپوشید.

همچنین مراقبت ویژه از پوست نیز بسیار مهم است. در غیر این صورت پوست شما می تواند حساس و زخم شود، برای جلوگیری از آسیب پوستی اولین کاری که نیاز است انجام دهید ضخیم تر کردن قسمت هایی از پوست است که زیر بریس خواهد بود به خصوص نقاطی که فشار بیشتری بر آنها وارد است.

در زیر نکاتی جهت آسان تر کردن این فرآیند ذکر می شود:

• هر روز استحمام کرده و دوش بگیرید.
• با دستان خود نقاطی که زیر بریس قرار می گیرند را الکل بمالید. مالیدن الکل با دست به ضخیم تر کردن پوستتان کمک خواهد کرد(این فرآیند از زمانی که شروع به پوشیدن بریس می کنید 2 تا 3 هفته طول خواهد کشید).
• به درد در نقاطی که تحت فشار بریس می باشند توجه ویژه ای داشته باشید. با در آوردن بریس قرمزی پوست بایستی در طی 30دقیقه ناپدید شود اگر بیش از این طول کشید نیاز است تا بریستان را مجدداً تنظیم کنید.
• همیشه یک تی شرت 100% کتان بدون درز بپوشید تا از حساسیت و کوفتگی که درزها ممکن است ایجاد کنند جلوگیری کنید(بهتر است تی شرت تمام سطح زیر بریس را بپوشاند)
• تا جایی که امکان دارد بریس خود را محکم ببندید اگر شل باشد امکان آسیب زدن به پوست افزایش می یابد.
• پودر نشاسته ذرت در هوای گرم یا روی پوستی که به الکل حساس است کمک کننده است. در ابتدا از کرم ها، لوسیون ها و دیگر پودرها استفاده نکنید زیرا آنها پوست را نازک تر می کنند که بیشتر آن را مستعد آسیب می کند.

از آنجایی که مصرف بیش از اندازه می تواند پوست را مرطوب کند و نقاط حساس ایجاد کند، از دیگر پودرها کمتر استفاده شود.

• اگر با مشکلات پوستی نظیر پوسته پوسته شدن روبرو شدید پوشیدن بریس را تا بهبودی کامل به تعویق بیاندازید که این ممکن است چند روزی طول بکشد. اگر این اتفاق افتاد سریع تر به پزشک خود مراجعه کنید.
• اگر احساس کردید که نقاطی از پوست شما تیره تر از باقی نقاط می شود نگران نباشید، این طبیعی است و زمانی که درمان بریسی شما پایان پذیرد این نقاط تیره ناپید خواهند شد.
• تهویه مناسب پوست را در شرایط بهتری قرار خواهد داد، گرما و رطوبت، خشک و خنک نگاه داشتن پوست را مشکل می کند.
• اگر پوست شما حساس شد، چای کیسه ای خیس را روی آن قرار دهید. تانیک اسید موجود در آن فرآیند ترمیم پوست را تسریع می بخشد. این کار را 3-4 بار در روز به مدت 10 دقیقه انجام دهید.

در موارد زیر حتماً به پزشک مراجعه کنید:

• ایجاد زخم در هر نقطه از پوست
• نقاطی از پوست که تحت کشش و فشار بیش از حد بریس قرار گیرد طوری که احساس کنید به پوست شما آسیب خواهد زد.
• التهاب بیش از اندازه در زیر بریس مشاهده کنید.
• اگر ناراحتی ملایم به درد شدید و مداوم تبدیل شود یا زخم یا سوراخی زیر بریس خود مشاهده کنید.