علل کمردرد-علایم

علایم بیرون زدگی دیسک مهره ای

علایم فتق دیسک مهره ای بر حسب محل آن و انواع بافت های نرم گرفتار متفاوت است و می تواند از درد خفیف یا عدم وجود درد در مواردی که فقط دیسک، آسیب دیده است تا درد شدید و مقاوم گردن یا کمر با انتشار به نواحی مربوطه متغیر باشد.

سایر علایم عبارتند از : تغییرات حسی مانند کرختی، گزگز، ضعف عضلانی ، فلج و تغییر رفلکس های تاندونی.

چنان چه فتق دیسک در ناحیه کمر باشد ممکن است به دلیل تحرک عصب سیاتیک ، درد مسیر مزبور نیز وجود داشته باشد. معمولاً بر خلاف درد گرفتگی عضلات که ضربانی است یا شدت و ضعف پیدا می کند، درد ناشی از بیرون زدگی دیسک مداوم است. ممکن است بیرون زدگی بدون درد یا با درد خفیف باشد و این، به محل گرفتاری بستگی دارد. چنانچه ((هسته نرم)) دچار بیرون زدگی بر بافت های نرم یا اعصاب فشار وارد نیاورد ممکن است علایمی ایجاد نشود.

به طور معمول، علایم یک طرفه هستند. چنان چه بیرون زدگی دیسک بسیار بزرگ باشد، بر نخاع یا دم اسب در ناحیه کمر فشار وارد آورد ممکن است علایم، دو طرفه باشند.

در معاینه، بالا آوردن مستقیم پا در حالی که بیمار دراز کشیده است، ممکن است موجب بروز درد شود، هرچند که میزان اختصاصی بودن این یافته کم است.

ام آر آی قادر است نخاع، ریشه های عصبی و نواحی اطراف آنها و نیز دژنراسیون و تومورهای احتمالی و بافت های نرم را نشان دهد.

میلوگرافی عبارت است از مشاهده مجرای مهره ای به دنبال تزریق ماده حاجب به داخل فضاهای مایع مغزی نخاعی. تغییر محل ماده حاجب، ساختمان هایی را که موجب وارد آمدن فشار بر نخاع یا اعصاب شده اند (مانند بیرون زدگی دیسک، تومورها یا خارهای استخوانی) نشان می دهد.

از آنجا که انجام میلوگرافی نیاز به تزریق مواد خارجی دارد، امروزه در اغلب موارد ، ام آر آی جای آن را گرفته است هرچند که میلوگرافی به ویژه چنانچه همراه با سی تی اسکن انجام شود، همچنان بهترین روش برای نشان دادن ضایعات فضاگیر (مثل تومورها) است.

درمان بیرون زدگی دیسک بین مهره ای

اکثر فتق های دیسک بین مهره ای خود به خود طی حدود 6 هفته بهبود می یابند و نیاز به جراحی ندارند.

اگر درد ناشی از بیرون زدگی دیسک یا پارگی آن، به دلیل درد رادیکولیت شیمیایی باشد، قبل از جراحی باید از رویکرد ضد التهابی استفاده کرد که معمولاً در ابتدا با داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (غیر کورتون) انجام می شود ولی به دلیل عوارض قلبی عروقی و گوارشی این داروها در مصرف طولانی می توان از تزریق کوروتون به فضای مهره ای مجاور ناحیه درناک استفاده کرد. خوشبختانه امروزه روش های جدیدی روی کار آمده اند که به طور مستقیم بر TNF اثر می کنند و با استفاده از آنها می توان دردهای مزمن و شدید مهره ای را کنترل کرد. توان بخشی، فیزیوتراپیُ داروهای ضد افسردگی و به ویژه برنامه های ورزشی همگی می توانند در کنار درمان ضد التهابی مورد استفاده قرار بگیرند.

داروهای ضد درد غالباً در ابتدا، در زمان حاد بودن درد تجویز می شوند تا به بیمار اجازه داده شود که در مرحله بعدی تحت درمان با ورزش و کشش قرار گیرد.

روش های غیر جراحی کنترل کننده درد عبارتند از :

o         استراحت در بستر و بستن کمربندطبی

o         فیزیوتراپی

o         دستکاری استخوانی / کایروپراکتیک. البته ممکن است در بیماران مبتلا به بیرون زدگی دیسک، احتمال تشدید بیرون زدگی یا سندرم دم اسب، در اثر دستکاری وجود داشته باشد.

o       ماساژ درمانی

o         داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی

o         کورتون های خوراکی (مثل پردنیزون)

o         تزریق کورتون (کورتیزون) در فضای بیرون سخت شامه (اپیدورا؛ epidural)

o         درمان کششی به اضافه آرام بخش و ضد درد داخل وریدی (Intravenous sedation,analgesia traction therapy ; IVSAAT)

o       کنترل وزن

o         درمان جراحی در موارد وجود نقیصه عصبی قابل ملاحظه یا عدم موفقیت روش های غیر جراحی انجام شود. وجود سندرم دم اسب از موارد اورژانسی است که به توجه فوری و احتمالاً عمل جراحی فشار زدایی از عصب نیاز دارد.

درباره عصب سیاتیک

عصب سیاتیک (sciatic) قطورترین عصب بدن است و قطر آن به 2 سانتی متر می رسد و ادامه دسته فوقانی شبکه عصبی خاجی است. این عصب از سوراخ بزرگ سیاتیک در لگن خارج می شود و در بین استخوان ران و برآمدگی ایسکیال پایین می آید و در مسیر قسمت پشتی ران تا نزدیکی یک سوم تحتانی آن پیش می رود و در آنجا به دو شاخه بزرگ، موسوم به عصب درشت نیی و عصب پرونئال مشترک تقسیم می شود و نیز شاخه های مفصلی و عضلانی از آن جدا می شوند.

در قسمت بالا، عصب در عمق عضله سرینی بزرگ قرار دارد و سپس از ناحیه ران عبور می کند و در این محل با عصب جلدی پشتی ران و سرخرگ سرینی تحتانی همراه است. در قسمت پایین تر، عصب سیاتیک بر روی عضله دور کننده بزرگ قرار می گیرد و به طور مایل به وسیله عضله دو سر ران قطع می شود و سپس بر روی قسمت پشت ران ظاهر می شود و تا حفره کشکک  پیش می رود.

شاخه های مفصلی عصب سیاتیک به مفصل ران و شاخه های عضلانی آن به عضلات دو سر ران و چند عضله دیگر عصب می دهند. شاخه درشت نیی عصب سیاتیک به شاخه های مفصلی (مفصل زانو) ، عضلانی (عضلات ساق پا ) و شاخه های کف پایی (که به کف پا و انگشتان پا عصب می دهند) تقسیم می شود. درد عصب سیاتیک ممکن است فقط به صورت سوزش خفیف یا درد مبهم حس شود و یا به حدی شدید باشد که توانایی راه رفتن را کاهش دهد . درد عصب سیاتیک اغلب در مسیر ساق پا احساس می شود و با کمر درد توام است. درد سیاتیک از ناحیه باسن به ساق پا و سپس پا و انگشتان پا انتشار می یابد.

دو دلیل شایع تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک عبارتند از بیرون زدگی (فتق) دیسک مهره ای و تنگی مجرای مهره ای.

همچنین ممکن است درد سیاتیک در اثر آسیب ناگهانی (مثل دویدن خیلی شدید یا بلند کردن اجسام سنگین) ایجاد شود. درد سیاتیک معمولاً یک طرفه و گاهی دو طرفه است.

نکته

از سال 1998 داروهای اختصاصی و پر قدرت مهار کننده TNF ، در یالات متحده در دسترس قرار گرفتند. این داروها در سال 2001 در درمان سیاتیک در مدل های تجربی بسیار موثر واقع شدند. تاثیر یکی از این داروها، با نام اتانرسپت etanercept در درمان دردهای شدید ناشی از بیرون زدگی یا پارگی دیسک مهره ای در مقالات متعدد منتشر شده است.

I6 .اسپوندیلولیستزیس(spondylolisthesis)

اسپوندیلولیستزیس عبارت است از تغییر محل یک مهره یا قسمتی از ستون مهره ها نسبت به مهره زیرین خود. در این اختلال ، مهره، مقداری به سمت جلو تغییر محل می دهد. شایع ترین مهره ای که مبتلا به اسپوندیلولیستزیس می شود، پنجمین مهره کمری است.

امروزه عقیده بر آن است که نقیصه موجود در اثر شکستگی های کوچک ناشی از استرس که ترمیم نمی یابند و عدم جوش خوردگی مزمن آن ها روی می دهد. این اختلال در ورزشکارانی که بدن آن ها دچار کشش بیش از حد و مکرر می شود (مانند ژیمناست ها) شایع تر است.

اسپوندیلولیستزیس موجب سفتی عمومی پشت و کمر و تغییر در وضعیت ظاهری بدن و راه رفتن می شود . بدن کمی به سمت جلو خم می شود و / یا ((لوردوز)) به وجود می آید و با پیشرفت بیماری راه رفتن فرد به شکل ((راه رفتن مرغابی)) در می آید، یعنی به دلیل کاهش تحرک عضلات هامسترینگ، لگن بیش از حد دچار چرخش می شود. درمان، عبارت است از استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، گرمادرمانی، تحریک الکتریکی، کشش مهره های کمر و در موارد مقاوم، تزریق اپیدورال آمپول های حاوی کورتون.

I7 . اسپوندیلولیز (Spondylolysis)

اسپوندیلولیز نقیصه ای در قسمت بین مفصلی مهره است که در اکثر موارد در پنجمین مهره کمری دیده می شود ولی ممکن است در سایر مهره های کمری و نیز در مهره های پشت نیز روی دهد. 3 تا 6 درصد افراد به این بیماری دچار می شوند. بیماری به طور معمول در اثر شکستگی های ناشی از استرس روی می دهد و با فعالیت مخصوصی مانند بلند کردن اجسام سنگین و ورزش ژیمناستیک مرتبط است و زمینه ارثی دارد.

اسپوندیلولیز شایع ترین علت اسپوندیلولیستزیس در کودکان است. در افراد بزرگسال، بیماری دژنراتیو دیسک (آرتروز) به طور شایع منجر به اسپوندیلولیستزیس بدون اسپوندیلولیز می شود . در این موارد، مجرای مهره ای تنگ می شود.

I8 . بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان(ankylosing spondylitis; AS)

این بیماری، نوعی بیماری مزمن و دردناک، به صورت التهاب مفصلی (آرتریت) استحاله ای (دژنراتیو) است که عمدتاً مهره ها و مفاصل خاجی لگنی (ساکروایلیاک) را مبتلا می سازد که در نهایت موجب جوش خوردگی مهره ها به یکدیگر می شود.

بیماری معمولاً در افراد 15 تا 30 ساله دیده می شود و با درد مزمن و سفتی قسمت پایین ستون مهره ها (کمر) همراه است.

این بیماری علاج قطعی ندارد ولی با فیزیوتراپی و ورزش، توام با مصرف دارو تسکین می یابد. داروهای ضد درد، شامل داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند آسپیرین، ایبوپروفن، ایندومتاسین و ناپروکسن موثر است.

در موارد شدید بیماری یه ویژه در ناحیه زانو و مفصل ران از جراحی استفاده می شود. بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان ممکن است به طرف بالا پیشرفت کند و موجب سفتی مهمره های پشت شود و در موارد شدید با خشکی شدید و بی حرکتی ستون مهره ها همراه شود. احساس درد و خشکی با ورزش و حرکت کاهش و با استراحت افزایش می یابد.

I9 . بیماری فیبرومالژی و بیماری پلی میالژی روماتیکا(fibromyalgia and polymyalgia rheumatic)

بعضی از افراد مبتلا به فیبرومالژی ، سال ها برای تشخیص بیماری خود به پزشکان مختلف مراجعه می کنند ولی به نتیجه نمی رسند و یا بیماری آنها به اشتباه ، بیماری دیگری تشخیص داده می شود.

بیماری دیگری موسوم به پلی میالژی روماتیکا وجود دارد که با فیبرومیالژی اشتباه می شود زیرا نشانه های آن بسیار شبیه به فیبرومیالژی است ولی درمان آن با درمان فیبرومیالژی تفاوت دارد. چنانچه بیماری پلی میالژی روماتیکا درمان نشود می تواند منجر به عوارض شدید شود.

فیبرومیالژی با دردهای منتشر گردن، پشت، کمر، دست و پا همراه است و اغلب نقاط دردناک و حساسی بر روی مفاصل خاجی لگنی، آرنج ها و زانوها وجود دارند و در آزمایشات به عمل آمده نکته خاصی یافت نمی شود و ممکن است بیماری موجب ناراحتی، افسردگی و خستگی شود.

اکثر بیماران مبتلا به فیبرومالژی دچار سردرهای میگرنی و سندرم روده تحریک پذیر هستند.

بیماری پلی میالژی روماتیکا ، نوعی بیماری التهابی عضلات و مفاصل است که موجب درد عضلانی متوسط تا شدید، همراه با سفتی پایدار مفاصل می شود. اغلب، تشخیص این بیماری به دلیل شباهت آن به تعدادی از بیماری های دیگر دشوار است. علاوه بر این بیماری به طور معمول در معاینات فیزیکی مشاهده نمی شود. این بیماری خیلی شایع است و یک نفر از هر 200 مرد و زن در ایالات متحده مبتلا به آن هستند. بیماری در زنان 2 برابر مردان است و ممکن است در اثر اختلال خود ایمنی (که طی آن گلبول های سفید خون به لایه پوشاننده مفاصل حمله می کنند و موجب التهاب آنها می شوند) ایجاد شود.

علایم اصلی بیماری عبارتند از : درد و سفتی عضلات بالا زانوها، بالای ران ها، گردن، لگن و شانه ها. خستگی، سفتی صبحگاهی، بی اشتهایی، کاهش وزن، تب و افسردگی، از علایم دیگر هستند.

فیبرومیالژی و پلی میالژی روماتیکا هر دو با درد منتشر، سفتی صبحگاهی، افسردگی و خستگی همراه هستند. برای درمان بیماری از داروهای ضد التهاب غیر استروییدی، تغذیه صحیح و ورزش روزانه استفاده می شود.