مختصری از تاریخچه فیزیوتراپی در ایران

مختصری از تاریخچه فیزیوتراپی در ایران

وقتی این تعاریف را یا مقدمه فوق را می پذیریم فیزیوتراپی هم در ایران شروع و تکامل پیدا می کند. آثار زیادی از فیزیوتراپی سنتی که در بسیاری از کشورها رواج و مرسوم بوده در ایران نداریم ولی زمانی که چند نفر از تحصیل کرده های ایرانی که رشته فیزیوتراپی را در خارج گذرانده و به ایران مراجعه می نمایند تکامل با تأسیس یا آغاز تاریخچه فیزیوتراپی ایران را شاهد هستیم. گمان داریم هریک از این فارغ التحصیلان خارج کشور برای انتخاب این رشته در خارج داستانی شنیدنی و مخصوص به خود را باید داشته باشد، چون در آن زمان هیچ اسمی یا شناختی در جامعه از فیزیوتراپی حتی در سطوح درمانی یا مراکز درمانی کشور شنیده نمی شد از طرف دیگر به طور کلی داستان شروع به کار هر کدام از این پیشگامان رشته در کشور واقعاً شنیدنی هستند و در کنار این داستانها یک چیز مشترک وجود داشته و آن عشق حرفه ای و تلاش است که شرح آن هدف نوشتن این مختصر تاریخچه فیزیوتراپی ایران نیست.
اولین فیزیوتراپیست تحصیل کرده ایرانی از کشور انگلستان به نام خانم فیزیوتراپیست ثریا سپاهی (فرمانفرمایان ) که به دلیل عدم اشتغال ثابت یا فعالیت مستمر یا مشارکت مستمر در تأسیس انجمن یا تأسیس مدرسه فیزیوتراپی فعالیت حرفه ای ایشان گاه و بی گاه و متغیر بوده است.
در زمان شروع و شناخت فیزیوتراپی در کشور در آغاز سالهای 1340 دو سازمان یکی وزارت بهداری و یکی دانشگاههای پزشکی از ارکان مهم اجرائی بهداشت و درمان کشور محسوب می شدند.
الف ـ در وزارت بهداری اولین مرکز فیزیوتراپی در کشور در بیمارستان فیروزگر تهران شکل می گیرد که یک مرکز یا بیمارستان مهم وابسته به این وزارتخانه بوده و فیزیوتراپیست های پیشکسوت در این بیمارستان فیزیوتراپیست شادروان حسین قوام (مسئول بخش فیزیوتراپی) خانم فیزیوتراپیست دیانا سنندجی ـ فرزانه فتح‌اله‌ زاده مهرآسا خراسانی بوده اند که اولین بخش فیزیوتراپی مجهز آن روزگار را پایه گذاری می کنند.
ب ـ در‌دانشگاه تهران اولین فیزیوتراپیست شاغل خانم فیزیوتراپیست پروین زانیچ خواه (علوی)، فارغ‌التحصیل از انگلستان بوده اند که آغاز فعالیت ایشان 1340 در محدوده بخش اعصاب بیمارستان هزار تخت خواب بوده است. ابتدای آغاز به کار فقط بیماران بستری و سپس از اتاقی که به ایشان اختصاص داده می شود فیزیوتراپی هم مثلاً گسترش پیدا می کند بدون این که تجهیزاتی داشته باشند.
دومین فیزیوتراپیست شاغل در دانشگاه تهران و باز هم در بیمارستان هزار تخت خواب (امام خمینی) خانم فیزیوتراپیست مینا داریوش (ساسانی) فارغ التحصیل از انگلستان بوده اند که در شناخت، گسترش و پیشرفت این رشته در کشور نقش تأثیرگذاری را ایفا می نمایند. در حقیقت فعالیت ایشان سبب می شود که نیاز به این رشته درمانی بیشتر شناخته شده و بهمراه دیگر پیشکسوت های این رشته نوپا در کشور اولین قدمهای مثبت ولی سریع در تأسیس یک مرکز آموزش فیزیوتراپی در سطح دانشگاه به اجراء در آید.
سومین فیزیوتراپیست شاغل در دانشگاه تهران خانم فیزیوتراپیست حوری نازنین موید حکمت بوده اند که فارغ التحصیل از کشور فرانسه و باز هم آغاز فعالیت ایشان در بیمارستان امام خمینی بوده است. از فیزیوتراپیست های قدیمی و پیشکسوت در آن دهه 1340 در خارج از دانشگاه تهران در کشور می توان از خانم فیزیوتراپیست مریم نورائی در بیمارستان شرکت نفت خانم مهین زعیمی در بیمارستان آپادانا، خانم شیرین و........... نام برد.


مختصری از تأسیس مدرسه عالی فیزیوتراپی در ایران

جایگاه خالی فیزیوتراپی در کنار سایر رشته های پزشکی و تخصصی ولی تلاشها و تحمل پیشگامان این رشته که با عشق به حرفه و فعالیت بسیار دشوار ولی تأثیرگذار آنان، سبب می شود فکر تأسیس اولین مرکز آموزش فیزیوتراپی شکل گرفته، پیشنهاد شده و تصادفاً مسیر تقاضا در جهتی پیش برود که افراد عاشق و آشنا به رشته فیزیوتراپی این پیشنهادات را دریافت و در تکامل یا به اجراء در آمدن آن فقط تسهیلات ایجاد نمایند و بدون نام در این خدمت گذاری همیشه سهیم بوده و این چنین تأثیرگذار باشند.
سازمان بهداشت جهانی پیشنهاد ایران را برای تأسیس این مرکز آموزشی پذیرفته و برای کمک به راه‌اندازی اولین مدرسه School (که در مکتب انگلیس برای دانشکده های پزشکی هم بکار می رود) فیزیوتراپی کشور، خانم مارگارت جانسون را با مقداری تجهیزات اهدائی روانه ایران می کند.
خانم م ـ جانسون با حضور در دانشگاه تهران و استفاده از امکانات آموزشی دانشکده پزشکی جلسات تأسیس و پذیرش دانشجو را آغاز ولی برخلاف آن چه امروز مشاهده می شود سوابقی از صحبت در مورد مکان این مدرسه در صورتجلسات آورده نشده است. بالاخره بعد از ماهها جلسات و صورتجلسه با کمک همان پیشگامان فیزیوتراپی در دانشکده پزشکی دانشگاه تهران اولین گروه از دانشجویان وارد رشته فیزیوتراپی می شوند و همزمان در گوشه‌ای از بیمارستان کانکس برای فعالیت اداری تعیین می شود.
پذیرش هر ساله دانشجو و مسلماً نیاز به تدریس دروس اختصاصی زمان زیادی نمی گذرد تا اولین ساختمان برای ادامه فعالیت این مدرسه در خیابان کارگر شمالی نبش جنوب شرقی بلوار کشاورز اجاره و مدرسه به این مکان که ساختمان قدیمی بود منتقل شود.
بعد از افراد استخدام شده فوق در دانشگاه در همان دهه 1340 فیزیوتراپیست تیرداد ضرابی ـ فیزیوتراپیست محسن هاشمی هر دو فارغ التحصیل از انگلستان به کادر آموزشی دانشگاه اضافه و به همراه دیگر همکاران علاوه بر تدریس دروس اختصاصی کارآموزیهای بیمارستانی دانشجویان فیزیوتراپی را به عهده می گیرند. خانم شیده وزیری فارغ التحصیل از کشور آمریکا نقر بعدی بودند که به کادر آموزشی اضافه شده اند.
اولین رئیس مدرسه عالی فیزیوتراپی در کشور را آقای دکتر ابراهیم چهرازی متخصص از فرانسه به عهده داشتند که همزمان رئیس بخش اعصاب در بیمارستان هزار تخت خواب را نیز عهده‌دار بودند.
دومین رئیس مدرسه عالی فیزیوتراپی بعد از آقای دکتر چهرازی آقای دکتر منوچهر نواب متخصص طب فیزیکی از کشور فرانسه بودند که حضور ایشان در تکامل و تدوین برنامه ها نقش انکارناپذیری را ایفا می نمایند و بتدریج مدرسه عالی فیزیوتراپی به موسسه عالی توانبخشی و امروز به نام دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی تهران تغییر نام داده فعالیت می کند.
بعد از گذشت چند سال در مؤسسه عالی توانبخشی رشته های کاردرمانی و گفتاردرمانی تأسیس گردید. دومین دانشکده فیزیوتراپی در تهران با تلاش آقای دکتر شجاع الدین شیخ الاسلام‌زاده زیر نظر وزارت رفاه اجتماعی تأسیس و سپس در دانشگاه شیراز نیز فعالیت آموزشی فیزیوتراپی آغاز گردیده است. اکنون دانشکده‌های فیزیوتراپی (توانبخشی) در دانشگاه علوم پزشکی تهران ـ دانشگاه علوم پزشکی ایران ـ شهید بهشتی ـ دانشگاه تربیت مدرس ـ دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، اصفهان ـ اهواز ـ تبریز ـ شیراز ـ سمنان ـ زاهدان تأسیس و هر ساله دانشجو می پذیرند.
برای همکاران جوان که شاهد تلاش ها، رنج ها، زحمات، پیگیری ها و تحمل خیلی چیزها که به دور از تصورشان خواهد بود درک این واقعیت ها دشوار می باشد. امروز فیزیوتراپی در کشور آن ترقی و پیشرفت لازم را نداشته ولی همین یک قدم ثمره فداکاری های پیشکسوت هایی است که با عشق به حرفه خود سبب شدند این رشته تخصصی در ایران شناخته شده جلو برود.

تأسیس انجمن فیزیوتراپی ایران

فارغ التحصیلان خارج کشور که اکثریت قریب به اتفاق آنان از کشور انگلستان بودند و با هزینه شخصی تحصیل کرده بودند با سیستم آموزشی این کشور و اختیارات و اهمیت لزوم یک انجمن فیزیوتراپی آشنا بودند. همین تعداد قلیل به عنوان مؤسس انجمن قدم برداشته و انجمن فیزیوتراپی در کنار حرفه ایران را تأسیس و به ثبت رسانیده و همین اعضاء مؤسس هیئت مدیره و اعضاء انجمن بودند. بعد از فارغ التحصیل شدن اولین گروه فیزیوتراپی از دانشگاه تهران در مرداد ماه 1348 و در سالهای بعد تعداد اعضاء انجمن هم افزایش پیدا کرده است. اکنون تعداد اعضاء انجمن بیش از دو هزار نفر که تمام همکاران، خودجوش عضویت در انجمن را می پذیرند.